Үлэг гүрвэл: Загас идсэн!

2022 он дуусах гэж байна. Би төрөөд нэлээд удчихаж. Чингис хаан мэндлээд өчнөөн жил болчихсон. Есүс ирээд л тоолж эхэлсэн дэг. Арай өөрөөр тоолдог цагаар шинэ жил нь болоогүй байдаг. Би насаа нэмэх үү? Билгийн тооллыг нь хүлээх үү? Аргаар нь нэмбэл ашигтай л даа. Нэг насаар мөнхөд залуу явна. Эхийн хэвлийд нэг жил орчим юу ч бодож амьдарсан юм байгаа юм. Эрхэлсээр байгаад л таарсан биз. За тэгээд арван жилд Ленин багшийн заасан замаар явах гэж жоохон үзсэн юм болуу даа. Бусад үед нь эцэг, эхийн мөрийг л дагалаа. Сайн л явж байх шиг байна. Алдас болоод заяа минь гомдох вий дээ. Сайхан амьдарч байна аа. Сэмээрхэн дээ гэвэл өөр нэмж хүсмээр зүйлс мэр сэр байгаад л байгаа шүү. Төөрөг жоохон чихээ дарчихвал баярлахаар л байна. Бага байхад өвөөгийнд очоод. Өвөө их л сүртэй мундаг өвлийн өвгөний хувцас өмсөж байгаад хүүхэд бүрт бэлэг тараадаг байв. Одоо ч гэсэн тарааж байгаа л даа. Би л авахаа больчихсон болохоос биш. Тэнд дундаас юу авч байсан аа сайн санадаггүй юм. Бодвол чихэр жимс л авч б...

Хүний төлөө үхэхэд их амархан байгаа юм. Насаараа ажилласаар байгаад л дуусаа. Хүний төлөө амьдрахад төвөгтэй байгаа юм. Насаараа ажиллаад ч хангалтгүй. Цаг гаргасангүй гэж гомдоллоно. Хэт их ажиллаа гэж гомдоллоно. Хүний төлөө зовдог хүмүүс олоон. Сэтгэл санаа нь авах юмгүй сайхан хүмүүс байдаг байх даа гэж би бодно. Хүний төлөө жаргадаг хүн ч байна. Ховорхон юм даа даанч. Ямар ч учиртай юм бэ бүү мэд. Хүний өмнөөс шаналдаг хүмүүс бас байх юм аа. Намайг шаналаагүй байхад. Надаас урьтаад шаналчихна. Хүний өмнөөс баясдаг хүмүүс гэж мундаг хүмүүс байх юм. Хүнтэй цуг жаргалыг нь хуваалцаж улам баярлуулна. Жаргал гэж хуваах тоолонд үрждэг элдэвтэй эд байхад зовлон гэж хуваах тоолонд нимгэрдэг жам ёстой аж. Хүнээс санаа зовж хүнд таалагдахын төлөө тарчлах зовлон байх атал. Хайр дурлал нэмэгдээд ирэхээр жаргал уруу хэлбийгээд ирэх юм даа. Амьдрал тэгэхээр маслотай талх шиг хачирхалтай эд юм. Идээд байхаар уйдаад байдаг. Идэхгүй болохоор санаад байдаг. Хямд төсөр, аманд тостой, гэдсэнд хөөлт...

Хужаа өвгөн эрвээхэй зүүдэлж байхад, эрвээхэй хар дарлаа. Өглөөнөөс орой бүр авгалдай нараа хооллох гэж өдөр шөнөгүй цэцэг дотор сууна. Арай хийн тушаал дэвшээд нисэх гэтэл аварга тор тэнгэрээс унаж хатаамал болгоно. Энэ үед өөр нэг өвгөн өөрийгөө агуйн хүн болчихсон арай ядан амьдарч байгаагаар төсөөлнө. Таньдаг хүн болгон нь ханан дахь сүүдрээ ширтээд ухаан мэдэлгүй амьдарч, орчлон хорвоог харахгүй байх аж. Сэтгэл нь зовсон өвгөн орчлон хорвоог ярилаа. Цэцэг дамжин нисэх эрвээхэй барьсан аа дурслаа. Хатаамал аа үзүүлсэн ч агуйн андууд нь тоосонгүй. Сүүдрээ харан амьдралаа борлуулна. Уурласан өвгөн түүдэг өшиглөн унагавал агуйд суугчид өвгөнийг дуудан өвөр дээрээ суулгав. Нэг мэдэхэд агуйн өвгөн хүүхэд болчхоод аавынхаа өвөр дээр сууж байх юм гэнэ. Цэл залуу аав нь (: Бид сүүдрээр тоглож байгаа юм хэмээн гар, хуруугаа уран нарийн хөдөлгөн олон зүйлийн дүрс бүтээнэ. Сүүдэр эрвээхэй, сүүдэр цэцэг сэтгэл татам тул жаргалдаа мансуурсан жаал өвгөн урьдын уураа мартав :) Өвгөн жаалыг унтаж ...

Урвагар царайт хэзээ аз жаргалгүй болсноо мэдэхгүй. Баяр хөөр хэдийд түүнээс нүүр буруулсан нь тодорхойгүй. Үүндээ тэр гуниглаж байсангүй. Урвагар царайт анх удаа нэг охинд дурласан боловч тэр түүнийг урвайсан, уйтгартай гээд тоосонгүй. Түүнээс хойш тэр ахин хэнд ч сэтгэлээ нээгээгүй. Урвагар царайт унжгар төрхтэй амьдарсаар л хорин хэдэн жилийг ардаа үджээ. Өчигдөржин орсон борооны гунигийг арилгах гэсэн шиг нар байдгаараа гэрэлтсээр мандаж. Урвагар царайт тэнгэр өөд саравчлан шуналтайгаар цээж дүүрэн амьсгалав. Буудал дээр хүмүүс шамбааралдаастай. Ирэх унаа бүрийг даган бөөн бөөнөөрөө араас нь гүйлдэнэ. Урвагар царайтын суух нийтийн унаа хэд хэд ирсэн боловч шахалцах дургүй болохоороо харж зогссоор хоцорлоо. Шахцалдахаас гадна эмэгтэй, хөгшин, хүүхэд гэж урдаа оруулсаар байгаад үргэлжид хамгийн ард зогсчихдог болохоороо хүнгүй унаа хүлээж байгаа царай нь. Цэцэг салхинд хийсэн өнгөрөв үү!? гэмээр үзэгдэхэд урвагар царайт харц гүйлгэн харав. Урвагар царайнд нь золтой л инээмсэглэл тодо...

Шөнө дуусах гээд нойр хүрч сууна. Юүтүбээр сонин дуу явна. Юу гэж ч дуулаад байгаа юм мэдэхгүй байна. Сонсмоор байгаа дуугаа сонсдоггүй юм уу? гэж зарим нь бодож болох юм. Мэдэхгүй энэ дууг л сонсмоор байсан юм болов уу? Яагаад унтахгүй харанхуй шөнө юу хийгээд байдаг байна вэ? Мэдэхгүй юм даа. Мэдэх юм их ховор байх шиг. Шинэ он гарах гээд энэ жил уншсан номуудаа бодож үзлээ. Бараг уншсан номоороо энэ жил өөрөө юу хийсэн бэ гэдгээ дүгнэж болохоор юм шиг харагдах юм. Эсвэл эдгээр номууд нь дурсамжтай сүлжилдсэнээс болсон байж болох. Жил болгон 52р ном унших зорилго тавьдаг ч гэсэн биелүүлж байсан удаа байдаг юм болов уу? Жоохон байхад Монгол номууд уншдаг байх үед л амждаг байсан байх л даа. Шөнөжин уншаад өдөр нь зүгээр яваад байдаг дээрээс нь дундаж номыг 3-4н цагийн хооронд уншаад дуусчихна. Тийм болохоор энгийн бараг хоёр ном өдөрт уншчихна. Тэгсэн атлаа хичээл дээр чангаар уншихдаа хэзээ ч 100-с дээш уншиж байгаагүй гэдгээ санадаг юм. Хамгийн дээд тал нь 99. Хоёр удаа л энд хүрч б...

Бага байхад Орос ардын үлгэрт ханхүү нар сум харван намагт унагаад, мэлхий гүнж олж ирээд л амар сайхан жаргаад байдаг байж билээ. Би харин авдрын ёроолд минь хэвтэж байсан <Балчиг намгийн алмас залуу> хэмээх Монгол ардынхаа үлгэрийг хэзээ ч мартдаггүй юм. Тэр ном хэзээ тийшээ орсон нь тодорхой биш боловч гарч ирсэн нь арваад жилийн өмнө билээ. Энэ хооронд өөр хаанаас ч энэ үлгэрийг олж хараагүйг бодоход магад нэгэн баатрын мартагдсан түүх биз ээ. Олныг нуршилгүй жинхэнэ үлгэртэйгээ та бүхнийг золгуулъя. (Урт болохоор нэг доор уншиж завдахгүй бол эндээс татаж авна уу.) #1: Эрт урдын цагт Энэ орчлонгийн хязгаарт Ихэмсэг нэгэн хатан Эзэгнэн суудаг байжээ. Эрх танхи өсөөгүй Эрхэлж наадаж үзээгүй Энэ хатны алдрыг Эрдэнийнбэлзэг хэмээнэ. Эрдэнийнбэлзэг хатны Эцэг, эх халин Эргэх хорвоо ертөнцөд Элбэрэлж хайрлах хүнгүй Эргэж тойрох садангүй Эгч ах дүүгүй Эгнэгт ганцааранг нь үлдээжээ. Хорвоогийн буман зовлонд Хатуужиж чулуужсан Хатан эхийн улсыг Хархираа хэмээн нэрлэнэ. Хол ойрынхон д...

Бага байхад ундаа уу? гээд л дуудахаар нь баярлаад гүйгээд очихоор цай, боорцог байдаг байж билээ. Уурлаад л наадхыг чинь би идэхгүй гэнэ. Дараа нь ахиад л дуудна, хашрахгүй гүйгээд л очно. Одоо ч тэгж ярих аа байж дээ. Дараа нь нэг хэсэг тонгоруу яриа сурах гэж төвөг болж байв. Одоо ч мартаж. Үе, үеийнхэн үгээр наадах өөрийн гэсэн аргатай байсан биз. Ахлах ангид ороод үг мушгиж л сурлаа. Үрчийсэн юмнаас ямар л олигтой юм гарах уу? Бохир л юм гарч таарна. Явах уу? Хэдээр? гээд л. Одоо бол арай өөр. Шараа тайлах гээд бухаа тайлчихлаа гэх мэт. Сүүлд нэг охинтой болзоонд уулзав аа. Ээж нь их дажгүй хүүхэн байсан юм. Тэгээд бүтэлгүй болзооныхоо тухай дурсаж байлаа. Тэгсэн нөгөөх чинь нэг нөхөртэй интернэтээр танилцаад төвд кино үзэхээр болзож. Лам байсныг нь яаж мэдэхэв. Би уйтгартай байсан уу? Охин ч эвшээгээд эхлэв. Хүүхэн ч хүүхдээ унтуулах цаг болчхож гээд яваад өглөө. Оройн сэрүүнд гэрийн зүг гэлдэрч явахдаа. Огторгуйлгач Интэй тааралдаж хэрэлдсэнээс болж төмс өндгөндөө мөргүүлэв. Өн...

Сүүлийн үед арай их шүлэг оруулаад байна уу даа би? Яруу найрагч болох гэж байгаа юм байх даа. :Д Ажил их болохоор засахад арай цаг бага ордог гээд тэр юм болов уу? Гэхдээ өмнө хэлсэн шиг хуучин бичлэгүүдээ олсон гэж байсан тэднүүсийгээ засаад оруулаад байвал болох юм шиг. Тэгэхээр одоо байгаа би хэтэрхий ихээр дурсамждаа олзлогдох байх даа. Тийм болохоор сэтгэлийн аясаа дагуулаад л энэ хэвээрээ явахаас. Хэлмээр байгаа зүйлсээр бялхаад ирэхээрээ л шинийг бичээд. Гэхдээ шинэ ч бай хуучин ч бай би байхдаа гэж бодохоор би хэр их өөрчлөгдсөн юм болдоо гэсэн бодол төрнө. Өөрчлөгдсөн байх юм бол харамсалтай ч юм шиг. Тэгсэн атлаа нэг л хэвээрээ байгаад байсан бол утгагүй ч юм шиг. Хүн зарим зүйл дээрээ бат бэх зогсож. Буруу зүйлсээ ухааран тунгаагаад, болохгүй байгаа юмсаа засаж залруулах хэрэгтэй юм болов уу? Үг хаяж, сургаал айлдаа өвгөрч байна даа би. Саяхан нэг ширхэг цагаан сахал харсан. Арай ч тийм биш байлтайсан даа. Одоо удахгүй дөч дөхөөд ирлээ. Юу л болоод байна даа эн...

Хоёр толгойт мангас Хорвоо дэлхийд мэндэлжээ Хөрст алтан дэлхийг Хөнтөрч хаяхаар заяагджээ. Хос тэргүүнтний нэрийг Хольж хутгах нь элбэг Хоосон яриат, Хөндлөн хэлт Хоч овог нь бөлгөө. Заяасан алдар нь хэмээвээс Зүүн дух, Баруун дагз. Зүүсэн тамга нь аваас Зүүн хошуу, Баруун хэл. Зөрсөн ам толгойт Зүгээр нэг хэрэлдэхгүй Зодолдож, нанчилдах дуртай ч Зол даанч дутмаг. Зүүн дух ялгавар ухаанд гарамгай Баруун дагз харин зөн билигтэн Гал ус хоёр үргэлжид сөргөлдөнө Уур болон дэгдээд, бороо болон орно. Зүүн дух өлсөөд хоол идэж суулаа. Баруун дагз эхлээд энийг нь анзааралгүй зүүрмэглэж байснаа сайхан үнэрт нь сэрчхэв. Тэгээд мөн амтат сайхан шарсан мах идэх гэсэн боловч гэдэс нь аль хэдийн дүүрчихсэн байв. Цатгалан боловч юу ч идээгүйдээ уурласан Баруун дагз Зүүн духыг мөргөөд авлаа. Нозоорон байсан Зүүн дух гэнэт цохиулсандаа гайхан Баруун дагзыг харвал тэр түүн рүү ууртайгаар ширтэнэ. -- Яасан? -- Чи гэдэс дүүргэчхэж! -- Тэгээд? -- Би өлсөөд байна! -- Чи гэдэс дүүргэчхэж гэсэн биз дээ? -- ...

Шүлэг гэхээр л Шаналсан үгс буугаад Шогтой байндаа миний сэтгэл Ёозгүй юм даа миний бодол Ёондоотой бол улс гүрэн бичээд Ёгтолж нэг шүүж тунгаахсан Үзээгүй байндаа амьдрал би Үзүүрийг нь л ээрээд Үлбийж байх юм Сийрүүлж нэг найраг туурвин Сүрийг бадрааж, нэр олоод Сэнтийд залрахсан Хүсэл минь аминчхан болохоор Хорвоо намайг таниад Хувь тавилан урвана уу Номонд бичигдэж Намтарт үлдээд Насыг барах юм сан. Зайлуул өөрийгөө яая гэж байж Заяа нь дэлгэр түмний Замыг яаж заах билээ Энгийн хүний амьдралаа чамлаад Ээ дээ би хаа холдох юм. Элэг бүтэн байвал барав.

Хүн надаас кино асуув. Бодоогүй байхад хамгийн түрүүнд толгойд орж ирдэг кино бол Японы IKIRU.    Гол дүрийн өвгөн хавдартай болоод амьдралын талаар боддог. Өмнө нь ажиллаад л байдаг болохоор үхлийг мартчихсан байсан байх. Үхлийг санахгүй болохоор амьдралд маргааш гэсэн үргэлж байгаа юм шиг санагдаад өнөөдөр хамаг чадлаараа ажиллаад хэцүү бүхнээ маргааш уруу түлхдэг байсан юм болов уу? Би бас өөрөө ажлаас өөр юм бараг мэддэггүй болохоор адилхан юм шиг санагддаг байж магадгүй. Тийм болохоор өрөвддөг байж магад. Буруу зөвийг нь мэдэхгүй ч гэсэн ажиллаж чадах үедээ ажиллаад л байх хэрэгтэй юм шиг санагддаг. Тийм болохоор амьдралгүй ажилладаг байх аа. Эсвэл зүгээр яаж амьдрахаа мэддэггүй байх болох юм. Тэгээд бодох юм бол дуртай киноноосоо сургамж авсан юм алга. Ойлгоод байгаа мөртөө хүлээж авахгүй байна. Яагаад тэр билээ? Тэгээд тэрний дараа гээд бодохоор он цаг 1952 оноос эхэлсэн болохоороо тэр үү дараагийн кинонууд нь дандаа хуучны кинонууд байх шиг. 1957 оны 12 ууртай хүн (12 ...

Өдөр хоолондоо орчхоод эргээд явж байтал толгой дотор их л гоё хоёр мөрт орж ирсэн юм сан. Бичиж авна даа гэж байсан мартчихаж. Тэмдэглэж авахаа мартсан хүн болохоор тэр хоёр мөрөө ч санадаггүй. Хэрвээ миний санаж байгаа буруу биш бол бараг л Нобелийн шагнал авахаар бүтээл болох байсан байх даа. Ингээд бодохоор хэчнээн олон хүний хэдэн арван суут бүтээлүүд үгүй болж байдаг юм болдоо. Одоо бол утас гарын доор учир гялс тэмдэглэж авах боломжтой бол өмнө ямар тийм юм байсан биш. Ядаж байхад явж байгаад л бүдэрч унаад үхчихдэг байсан байлгүй дээ. Бактери, вирус нар дураараа нэг загнадаг байсан байлгүй. Холд зам тавь гээл юун дархлаа, юун цагаан эс. Хүн төрөлхтөн юм эрээчиж, сараачаад хэчнээн удлаа. Үсэг мэдэхгүй байхдаа аман зохиол бүтээгээд үр хойчдоо дамжуулаад л байдаг байсан. Би тэгээд л хэн нэг нь бичээгүй бодоогүй шүлэг бичиж байвал бас л мундаг биш гэж үү? Эсвэл мундаг хүмүүс нь тоохгүй үлдээсэн дунд зэргийн яруу найраг нь надад үлдсэн юм болов уу? Тэгээд цаашлах тусам миний дараа м...

Хачин хүйтэн өвөл байна. Гадаа гарахаас дургүй хүрнэ гэдэг чинь юу гэсэн үг вэ? Нээх гадаа гарах дуртай хүн шиг ингэж ярих юм бол намайг мэддэг бурхан нь дотроо инээх биз ээ. Миний мэддэг бурхан олон боловч эргүүлээд намайг тоодог нь байхгүй байх аа. Ээ хөөрхий, энэ хүү өнгөрсөн л гэж боддог байх. Боддог гэхээр мэддэг болчих гээд байгаа болохоор бодолд нь орж байгаагүй нь тодорхой. Би мэдээд байгаа мөртөө итгээд байгаа юм бол биш. Надад таньдаг хүн олон боловч итгэж мөнгө зээлүүлдэг нь ховор. Гэхдээ сайн бодоод үзэх юм бол итгээд байгаадаа ч биш. За тэгээд буцааж авахгүй байсан ч хамаа алга гэж боддог хүмүүс л юм даа. Баян байгаад хахаж цацаад байна уу? үгүй л болов уу даа. Цалин орж ирээд л гараад л дуусдаг. Дууссан хойно дараагийн цалин хэзээ буух болоо хэмээн хоног тоолж суудаг нэгэн л байна. Надад танд ялгаа алга. Өөрөөр амьдарч байгаа хүмүүс тэгээд байж л таараа. Өлсөж байгаа нэг нь байхад өөхөлж байгаа нэг нь ч бас байна аа. Саяхан нэг юм уншиж байхад хэт таргалалт бол ядуурлын ...