Эзэн хичээвэл заяа хичээнэ. Заяа хэмээгч шивэгчинд сэтгэл алдарсан ноён шүлэг, найрагт автсанаас ийм үг бүтжээ. Заяа хүүхэн зүс царай тэгш боловч сайн эрд хулгайлагдан гэргий болон сууж. Хүсэл хясавч жам даган тогоо барина. Нөхөр нь шилийн сайн эр тул ёсыг даган эд хөрөнгөө тарааж дуусаад аян даган, адуу хуруун амьдрах бөлгөө. Эхнэр болсон Заяа бүсгүй үг хаяагүй болов чиг зүүд нойрондоо хааяа нэг сэмээр нударна. Нөхөр болсон сайн эр эс ухааран, үл ойлгон амьдрах аж. Боол хүүхэнд дурласан ноён унтах нойр, идэх дураа алдан дуу дуулж, шүлэг бичих болсон билээ. Тэндээс бодон бодон, тунгаан тунгаан: Эхнэр чанга, энгэр чанга. Хэмээх мөр нэмэв.
Хувь заяа бурхны гарт хэмээн бурхан айлджээ. Сонссон хүн үгүй боловч мэдэрсэн хүн байдаг аж. Хүссэнээр нь амьдрал эс өрнөн үл мэдэгдэх хүчинд автаж буйгаа тэдгээр гайхамшигт хүмүүс мэдэрнэ. Бурхан баруун солгойгүй долоон тэрбум хүний хувь төөрөг зурах хийгээд, хэдэн живаа амьд амьтдын буян нүглийг жинлэх аж. Хааяа нэг гар нь салганан, залхуу нь хүрэн гэмгүй хүний шулуун зураасыг муруй зурах ажгуу. Тэгтэл бас олон төрлийн бурхан байдгийг хүмүүс олж илрүүлжээ. Бурхан болгон өөр өөрийн бүтээсэн хүмүүстээ элдэв шагнал урамшуулал зарлан сурталчилгаа явуулдаг байна. Эцэс эцэстээ хүн төрөлхтний зургаа гаруй мянган жилийн түүхнээ гурав, дөрөвхөн шашин монопол болон үлдсэн байна. Хожим нь Заяа хүүхнээр дамжуулан Мөнх Тэнгэр шинэ зах зээл эрэлхийлжээ.
Заяа хүүхэн удган болох төрхтэй болоод ирэв. Хөөрхий ноён гансралд унан шаналах аж. Заяа хүүхний нөхөр сайн эр эд хөрөнгөөс нь хумслан ард олонд таарахыг ч тоохоо байжээ. Эзэн ноёны туршуулын сүүлчийн мэдэгдлийг унших аваас шилийн сайн эр маань мөрийтэй тоглоомд донтсон агаад Хархорины мөнгө угаагчдад ихээхэн өртэй болох нь харагдана. Тэгэвч гэм нүгэл, буянаар ариусах тул ядууст олгох өчүүхэн хувь түүнийг диваажинд хүргэх шат болжээ.
За үг олдож, үхэр холдлоо. Эдгээр гүн ухаанаа орхин шүршүүрээс гаръя даа. Хөдөө нутагт шүршүүр гэж хүрхрээ юм шүү дээ. Ундаасах үхэр уснаас холдон шим даган одох аж.
Заяаны хань зам дээр. Өнөөх л Заяа хэмээгч шивэгчний хань үхтлээ жанчуулаад зам дээр хэвтэхийг явуулын бадарчин хэл дуулгахаар зурвас илгээснээс үүджээ. Хардах сэтгэлээ барьж үл дийлэх эзэн ноён Заяа хүүхний ханийг зуу жанчуулан хээр хаясанд хөөрхий эр эцсийн хүчээ шавхан зам бараадсан авч нэгэнт оройтон бурхан болсон ажгуу.
Заяа хүүхэн зүс сайн гар уран болов чиг бичиг үсэгт ядмаг ажээ. Ганц сонссон сургаал номоо л амьдралын мөрдлөгөө болгоно. Хайр бол яг л шувуу шиг. Тавьж явуулахад ирж байвал таных, эс ирвээс тавилан тэр гэсэн үг сэтгэлд нь хоргодно. Хайртай хүн нь одсон ч янаг сэтгэл нь зүрх дарна. Хайраа тавьж явуулах арга бодсоор эртний нэгэн арга болох морин тэргэнд дайруулах арга сэджээ. /Анхаар Солонгос олон ангит зохиол Заяа хүүхний амьдралаас сэдэвлэсэн болно. Номын мөр бага шагайгч адил зүйлд итгэх бөлгөө./ Заяа бүсгүй ой санамжаа ч алдсангүй, хайр сэтгэл нь ч ниссэнгүй. Явж явж тахир дутуу болжээ. Өрөөл татанхай хүүхэн гэрийн мухарт хэвтэхийг үзсэн эзэн ноён ч зугтан одож. Нас биед шүргэх шинэ шивэгчинд ч сэтгэл алдарч. Өрөвдөлт Заяа хүүхэн өвчин зовлондоо гаслан: Сайхан хайр олдвол алдаж болдоггүй юм шүү! хэмээн дуулсаар хоцорчээ.
Хувь заяа бурхны гарт хэмээн бурхан айлджээ. Сонссон хүн үгүй боловч мэдэрсэн хүн байдаг аж. Хүссэнээр нь амьдрал эс өрнөн үл мэдэгдэх хүчинд автаж буйгаа тэдгээр гайхамшигт хүмүүс мэдэрнэ. Бурхан баруун солгойгүй долоон тэрбум хүний хувь төөрөг зурах хийгээд, хэдэн живаа амьд амьтдын буян нүглийг жинлэх аж. Хааяа нэг гар нь салганан, залхуу нь хүрэн гэмгүй хүний шулуун зураасыг муруй зурах ажгуу. Тэгтэл бас олон төрлийн бурхан байдгийг хүмүүс олж илрүүлжээ. Бурхан болгон өөр өөрийн бүтээсэн хүмүүстээ элдэв шагнал урамшуулал зарлан сурталчилгаа явуулдаг байна. Эцэс эцэстээ хүн төрөлхтний зургаа гаруй мянган жилийн түүхнээ гурав, дөрөвхөн шашин монопол болон үлдсэн байна. Хожим нь Заяа хүүхнээр дамжуулан Мөнх Тэнгэр шинэ зах зээл эрэлхийлжээ.
Заяа хүүхэн удган болох төрхтэй болоод ирэв. Хөөрхий ноён гансралд унан шаналах аж. Заяа хүүхний нөхөр сайн эр эд хөрөнгөөс нь хумслан ард олонд таарахыг ч тоохоо байжээ. Эзэн ноёны туршуулын сүүлчийн мэдэгдлийг унших аваас шилийн сайн эр маань мөрийтэй тоглоомд донтсон агаад Хархорины мөнгө угаагчдад ихээхэн өртэй болох нь харагдана. Тэгэвч гэм нүгэл, буянаар ариусах тул ядууст олгох өчүүхэн хувь түүнийг диваажинд хүргэх шат болжээ.
За үг олдож, үхэр холдлоо. Эдгээр гүн ухаанаа орхин шүршүүрээс гаръя даа. Хөдөө нутагт шүршүүр гэж хүрхрээ юм шүү дээ. Ундаасах үхэр уснаас холдон шим даган одох аж.
Заяаны хань зам дээр. Өнөөх л Заяа хэмээгч шивэгчний хань үхтлээ жанчуулаад зам дээр хэвтэхийг явуулын бадарчин хэл дуулгахаар зурвас илгээснээс үүджээ. Хардах сэтгэлээ барьж үл дийлэх эзэн ноён Заяа хүүхний ханийг зуу жанчуулан хээр хаясанд хөөрхий эр эцсийн хүчээ шавхан зам бараадсан авч нэгэнт оройтон бурхан болсон ажгуу.
Заяа хүүхэн зүс сайн гар уран болов чиг бичиг үсэгт ядмаг ажээ. Ганц сонссон сургаал номоо л амьдралын мөрдлөгөө болгоно. Хайр бол яг л шувуу шиг. Тавьж явуулахад ирж байвал таных, эс ирвээс тавилан тэр гэсэн үг сэтгэлд нь хоргодно. Хайртай хүн нь одсон ч янаг сэтгэл нь зүрх дарна. Хайраа тавьж явуулах арга бодсоор эртний нэгэн арга болох морин тэргэнд дайруулах арга сэджээ. /Анхаар Солонгос олон ангит зохиол Заяа хүүхний амьдралаас сэдэвлэсэн болно. Номын мөр бага шагайгч адил зүйлд итгэх бөлгөө./ Заяа бүсгүй ой санамжаа ч алдсангүй, хайр сэтгэл нь ч ниссэнгүй. Явж явж тахир дутуу болжээ. Өрөөл татанхай хүүхэн гэрийн мухарт хэвтэхийг үзсэн эзэн ноён ч зугтан одож. Нас биед шүргэх шинэ шивэгчинд ч сэтгэл алдарч. Өрөвдөлт Заяа хүүхэн өвчин зовлондоо гаслан: Сайхан хайр олдвол алдаж болдоггүй юм шүү! хэмээн дуулсаар хоцорчээ.
Comments
Post a Comment